Wat is Patient Empowerment?

De laatste jaren hoort u meer en meer over Patient Empowerment. Enerzijds speelt het een belangrijke rol in de interpersoonlijke relatie patiënt-zorgverlener, anderzijds ook in de zorgorganisatie en zelfs in het zorgsysteem in het algemeen.

Patient Empowerment staat aan de basis voor een proces waarbij u als arts of andere zorgverlener een patiënt gelijkwaardig behandelt. De patiënt blijft zich een volwaardig mens voelen. Het proces staat daardoor voor een ethische benadering en een attitude. Patient Empowerment betekent dat de patiënt (gevoel van) controle heeft over het gezondheidsproces dat zij of hij ondergaat. Het betekent in de eerste plaats dat u als arts of andere zorgverlener de controle niet monopoliseert, maar ze daarentegen bewust deelt met de patiënt die dat wenst. Patiënten die het er moeilijk mee hebben, maar het wel willen, worden erin gesterkt. Wie ziek wordt, wordt ongewild afhankelijk en verliest autonomie. Dat voelt slecht, kan frustratie en woede creëren, zieker maken zelfs. Een arts kan ook niet zonder patiënten, maar de patiënt is meer afhankelijk van de arts dan omgekeerd. Omdat de patiënt de arts nodig heeft voor zijn gezondheid en kwetsbaar is.

Bij Patient Empowerment participeert de patiënt en is er wederzijds respect tussen patiënt en zorgverlener. Samen bereiken ze het zorgresultaat dat de zieke mens wenst. Dat is ook in het belang van de zorgverlener omdat die het beste voor heeft met zijn patiënten.

Drie niveaus: van informatie uitwisselen tot samen beslissen.

Patient empowerment telt 3 niveaus:

• Niveau 1: patiënt en zorgverlener wisselen informatie, kennis en ervaring uit.
• Niveau 2: patiënt en zorgverlener beïnvloeden elkaar, ze wisselen argumenten uit.
• Niveau 3: patiënt en zorgverlener beslissen samen. Daarnaast versterkt de zorgverlener de patiënt in de overtuiging dat die in staat is mee de verantwoordelijkheid op te nemen voor het goed toepassen van de behandeling. Dat heet ‘zelfredzaamheid’.

Patient Empowerment betekent dat de patiënt en de hulpverlener de verantwoordelijkheid delen in wederzijds respect voor elkaars ervaring, informatie, kennis en waarden. Welke behandeling biomedisch het meest aangewezen is, komt voort uit de expertise van de arts en de ervaring met de ziekte en ziek-zijn van de patiënt. Of een behandeling voor een mens aanvaardbaar of haalbaar is, behoort tot het domein van waarden en dat is het domein van de patiënt. Communicatie is het middel dat wordt ingezet om de drie niveaus te bereiken.

Een korte illustratieve video (2’48”) legt het concept Patient Empowerment beeldend en duidelijk uit:

illustratieve video  

Bron: Eeckman, E. (2018). Power to the patient? Studying the power balance between patient and GP in relation to Web health information. Economics and Social Sciences. Brussels, VUB.

Waarom is Patient Empowerment belangrijk?

• Vermindering van het afhankelijkheidsgevoel

Door het afhankelijkheidsgevoel zoveel als mogelijk te verminderen, voorkomt u dat een patiënt nog zieker wordt of er nodeloos weerstand, zoals agressie, naar boven komt.

• Communicatie op ieders niveau

Patient Empowerment laat toe om via communicatie inzicht te krijgen in het niveau van de betrokkenheid dat de patiënt wenst. Communicatie is het middel dat empowerment bewerkstelligt.

• Kansen voor zelfredzaamheid en regie van het gezondheidsproces

Patient Empowerment is een voorwaarde tot zelfmanagement of zelfzorg door de patiënt. Zij of hij neemt een actieve rol op in het gezondheidsproces. De patiënt heeft tevens de regie zelf in handen voor het inzetten van hefbomen tot genezing. Dat is bij een patiënt met een chronische aandoening nog belangrijker dan voor andere patiënten.

• Meer therapietrouw

Patient Empowerment kan leiden tot hogere therapietrouw. Wie immers mee kan kiezen voor een behandeling en meebeslist zal meer intrinsiek gemotiveerd zijn om ze toe te passen.

Medeverantwoordelijkheid dragen voor de gezondheid impliceert dat een mens ook de verantwoordelijkheid draagt om, waar mogelijk, ziekte te voorkomen door gezond gedrag.

• Conflictenvoorkomend

Betrokkenheid van de patiënt betekent ook delen in de verantwoordelijkheid en samen beslissen. Als een patiënt louter moet ondergaan, riskeert de zorgverlener meteen als schuldige te worden aangewezen als iets misloopt. De patiënt zit er dan zelf immers voor niets tussen. Patient Empowerment zou dus kunnen leiden tot minder conflicten tussen patiënten en zorgverleners.

Patient Empowerment speelt ook op het niveau van de zorgorganisatie

Een patiënt kan namelijk ook controleverlies ervaren door de manier waarop de zorgorganisatie haar of hem benadert. Een zorgverlener kan zijn of haar best doen om een zieke mens te empoweren, maar de organisatie zelf kan diezelfde mens disempoweren door hem of haar als een nummer te behandelen of het gevoel te geven dat het zorgsysteem over hem of haar heen walst. Daarom is de manier waarop een patiënt en diens naasten worden bejegend aan het onthaal, door de dienst facturatie, door onderhoudspersoneel, … ook essentieel om een patiënt een gevoel van controle (terug) te geven.

Patient Empowerment wordt dus bereikt door het empoweren in de interpersoonlijke relatie in combinatie met hoe de zorgorganisatie en iedereen die er werkt, zicht gedraagt. Daarom is er binnen een zorgorganisatie ook nood aan een echte empowermentcultuur. Daarbij voelen ook de medewerkers zich empowered.

Meten is weten: de Patient Empowerment Monitor

Patient Empowerment kunnen we voortaan ook meten. Er loopt momenteel een pilootonderzoek in ziekenhuizen met de PATIENT EMPOWERMENT-monitor in 6 algemene ziekenhuizen en 1 psychiatrische ziekenhuis. Deze monitor geeft een indicatie van het niveau van empowerment (zie de drie niveaus hierboven), zowel op interpersoonlijk niveau, het zorgteam als de zorgorganisatie in het algemeen. De vragen zijn gedistilleerd uit het doctoraatsonderzoek van prof. Edgard Eeckman. Deze monitor is een samenwerking tussen BING Research en de vzw Patient Empowerment. De eerste resultaten van de piloot lichten we toe op het digitaal symposium op 26 oktober 2021. Meer info over en inschrijving voor het symposium: https://patientempowerment.be/event/syposium-samen-de-stap-zetten-naar-morgen/

De VZW Patient Empowerment

In Vlaanderen is er een vzw die zich volledig focust op Patient Empowerment. De vzw Patient Empowerment is een bijzondere patiëntenvereniging omdat ze niet enkel patiënten verenigt (los van hun pathologie), maar iedereen die bij empowerment is betrokken, dus bijvoorbeeld ook de zorgverleners en beslissingsnemers van zorgorganisaties. Een betere gezondheidszorg maakt men immers samen. De vzw is opgericht vertrekkend van wetenschappelijk onderzoek rond Patient Empowerment en door mensen die weten wat het is om patiënt te zijn. Ze is een patiëntenvereniging in de zin dat de finaliteit ligt bij de fysieke en mentale gezondheid van en de gezondheidszorg aan de patiënt. De vzw luistert daarom naar iedereen.

 De vzw promoot de principes van Patient Empowerment. Ze stelt zich een informatie-, voorlichtings-, sensibiliserings- en opleidingsopdracht. Ze wil dat doen op een duurzame, gestructureerde en continue manier en vanuit een positieve, opbouwende instelling. Ze doet dat in de overtuiging dat verbetering mogelijk is en dat die iedereen binnen de zorg ten goede komt. Het streven is een gelijkwaardige relatie tussen patiënt en zorgverlener/zorgorganisatie in wederzijds respect, dus met begrip voor elkaars standpunten en waarden. Wie meer wil weten over de vzw kan hier terecht.

Wie meer wil weten over de vzw kan hier terecht.